Trybunał Konstytucyjny wyraził zgodę na złożenie przez Helsińską Fundację Praw Człowieka opinii prawnej "przyjaciela sądu" (amicus curiae) do sprawy z wniosku Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów z dnia 20 października 2009 r., sygn. akt K 36/09.
Wniosek Zarządu Głównego NSZZ Policjantów dotyczy zgodności z Konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności preambuły oraz przepisów ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 24, poz. 145; tzw. ustawy dezubekizacyjnej), która obniżyła świadczenia emerytalne byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego oraz zmienionych na jej mocy przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 z późn.zm.).
Komentarz
Trzecia forma udziału organizacji w postępowaniu cywilnym - poza wszczęciem postępowania i wstąpieniem do toczącego się postępowania - jest określona w art. 63. Kodeksu postępowania cywilnego. (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.), Przepis stanowi, że organizacje, które nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawić sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu ich należycie umocowanych organów. Pogląd ten często jest nazywany opinią amicus curiae, czyli przyjaciela sądu. Przedstawiając sądowi pogląd organizacja ma możliwość dostarczenia mu informacji o faktach i oceny elementów faktycznych i prawnych sprawy, dokonywanej przez organizację ze względu na szczególną znajomość stosunków społecznych dotyczących sprawy. Co istotne, organizacja ma prawo przedstawiać sądowi swój pogląd we wszystkich sprawach, nie tylko w tych wskazanych w art. 61. Przedstawienie poglądu jest jednorazowym wystąpieniem organizacji społecznej w toku postępowania, a sąd nie jest związany poglądem przedstawionym przez organizację i pogląd ten podlega jego swobodnej ocenie.
Organizacje pozarządowe bardzo rzadko korzystają jednak z wyżej przedstawionych uprawnień, częściowo - zapewne ze względu na brak wiedzy na temat tych możliwości. Stosunkowo największe doświadczenia ma w tym zakresie Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która przedstawia sądowi opinię przyjaciela sądu, korzystając z art. 63 Kodeksu postępowania cywilnego, bądź też bierze udział w innych formach w postępowaniu.