Korespondencja z RPO, kwiecień 2009

Opublikowano: 23 kwiecień 2009

Warszawa, 06.04.2009 r.

BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

RPO-613562-V-DZ/09

00-090 Warszawa Tel. centr.  0-22 551 77 00

Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Zespół Prawa Administracyjnego

l Spraw Mieszkaniowych

Szanowny Panie

Odpowiadając na list skierowany do Rzecznika Praw Obywatelskich, w którym poruszony został problem pozbawienia emerytów policyjnych równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, z upoważnienia Rzecznika uprzejmie wyjaśniam, że powołany w liście wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 czerwca 2008r. sygn.akt I OSK 953/07 co do zasady wiąże organy Policji tylko w konkretnej sprawie indywidualnej (w sprawie, w której został wydany). Zgodnie bowiem z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, póz. 1270 ze zm.) ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

Informuję również, że emeryci i renciści policyjni, którym organy Policji odmawiają wypłaty równoważnika pieniężnego za remont lokalu mogą korzystać z indywidualnych środków ochrony prawnej.

W tych sprawach, w których organ Policji wydał na podstawie art. 162 § l pkt l Kodeksu postępowania administracyjnego decyzję stwierdzającą wygaśnięcie, jako bezprzedmiotowej, wydanej w przeszłości decyzji przyznającej danej osobie równoważnik pieniężny za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, a decyzja ta jest aktualnie ostateczna (nie służy już od niej odwołanie w toku instancji) i prawomocna (upłynął termin do zaskarżenia tej decyzji do sądu administracyjnego), ewentualne ?odzyskanie” przez emeryta lub rencistę policyjnego prawa do wspomnianego równoważnika będzie wymagało wyeliminowania tej decyzji z obrotu prawnego. W szczególności w sprawie tej można wystąpić do organu Policji z żądaniem stwierdzenia jej nieważności na podstawie art. 156 § l pkt 2 k.p.a.

Warto wiedzieć, że stosownie do art. 156. § l pkt 2 k.p.a. organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została z rażącym naruszeniem prawa. Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia (art. 157. § l k.p.a.). Rozstrzygnięcie w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji, która podlega kontroli w toku instancji (tj. można od niej wnieść odwołanie), a także kontroli sądu administracyjnego (wojewódzkiego sądu administracyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego).

Jeżeli natomiast organ Policji nie wydał decyzji na podstawie art. 162 § l pkt l k.p.a., a odmawiając wypłaty równoważnika pieniężnego za remont lokalu jednocześnie uchyla się od wydania decyzji administracyjnej rozstrzygającej o uprawnieniu emeryta lub rencisty policyjnego do omawianego świadczenia, uprzejmie informuję, że środkiem prawnym służącym stronie do zwalczania bezczynności organu administracji publicznej jest zażalenie na bezczynność wnoszone w trybie art. 37 § l k.p.a., a w dalszej kolejności – skarga na bezczynność do sądu administracyjnego.

Zgodnie z art. 37 § l k.p.a., na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35 lub ustalonym w myśl art. 36 k.p.a. stronie służy zażalenie do organu administracji publicznej wyższego stopnia. Zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie, którego skutkiem jest uruchomienie działania nadzorczego organu wyższego stopnia wnosi się bezpośrednio do tego organu.

Omawiane zażalenie jest środkiem zaskarżenia przewidzianym w art. 52 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, póz. 1270 ze zm.), który skarżący musi wyczerpać, by móc skutecznie wnieść skargę na bezczynność organu do sądu administracyjnego.

Tak więc w razie negatywnego stanowiska zajętego przez organ wyższego stopnia strona może wnieść skargę na bezczynność organu I instancji do wojewódzkiego sądu administracyjnego i w sądowym postępowaniu ze skargi na bezczynność może ewentualnie podważać stanowisko organu wyrażone w trybie art. 37 § l k.p.a. Warto wskazać, że w wyroku z dnia 4 grudnia 2006 r. (sygn.akt II SAB/Bk 14/06, LEX nr 284727) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku stwierdził, że niezależnie od formy załatwienia przez organ wyższego stopnia zażalenia na bezczynność organu I instancji, stronie zostaje otwarta droga do podniesienia przed sądem administracyjnym bezczynności organu I instancji. Nie podlega natomiast zaskarżeniu do sądu administracyjnego czynność organu wyższego stopnia podjęta w następstwie rozpatrzenia zażalenia na bezczynność organu I instancji. Niezależnie od powyższego informuję, co następuje. Zgodnie żart. 91 ust. l ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, póz. 277 ze zm.) policjantowi przysługuje równoważnik pieniężny za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, z uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych. W art. 91 ust. 2 tej ustawy zawarte jest upoważnienie dla ministra właściwego do spraw wewnętrznych, do określenia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania równoważnika, o którym mowa w ust. l, przy uwzględnieniu podmiotów uprawnionych do jego otrzymania, wzorów wymaganych dokumentów, organów właściwych do jego przyznawania, odmowy przyznania, wypłaty, cofania albo żądania jego zwrotu oraz sposobu postępowania w przypadku wystąpienia zbiegu uprawnień do jego otrzymania.

Na podstawie tej delegacji wydane zostało rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 100, poz.919).

Przepis § 8 tego rozporządzenia nakazywał stosować jego przepisy do emeryta, rencisty policyjnego oraz osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym policjancie oraz po zmarłym emerycie lub renciście, o których mowa w ustawie z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 53, póz. 214 ze zm.). Natomiast § 9 ust. 2 określał organy właściwe do wypłacania równoważnika tym osobom. Przepisy te zostały jednak uchylone z dniem l stycznia 2006r. na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2005r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 266, póz. 2246).

Z informacji publikowanych w prasie (m.in. w Gazecie Wyborczej z dn.12 stycznia 2006r. str. 9) wynika, że przyczyną skreślenia § 8 i § 9 ust.2 tego rozporządzenia był fakt, iż w ocenie resortu MSWiA przepisy ustawowe przyznają prawo do omawianych świadczeń wyłącznie policjantom, nie zaś emerytom i rencistom policyjnym.

Należy zatem wskazać, iż zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich brak jest podstaw do zakwestionowania tego stanowiska. Z treści cytowanego wyżej art. 91 ust. l ustawy o Policji wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że równoważnik pieniężny za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego przysługuje wyłącznie policjantowi, nie zaś emerytom i rencistom policyjnym. Prawa do omawianego świadczenia nie przyznaje emerytom i rencistom policyjnym także ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004r., Nr 8, póz. 67 ze zm.). Zgodnie z art. 29 ust. l tej ustawy funkcjonariusze zwolnieni ze służby, uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty, mają prawo do lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji odpowiednio ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub podległych im organów, albo Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu w rozmiarze przysługującym im w dniu zwolnienia ze służby. Do mieszkań tych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy.

Z literalnego brzmienia art. 29 ust. l powołanej wyżej ustawy wynika, iż emeryci i renciści policyjni zachowują tylko prawo do lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji jako uprawnienie szczególne, wyraźnie określone w przepisach, ale już nie posiadaj ą uprawnień do innych przywilejów przysługujących policjantom, przewidzianym w Rozdziale 8 ustawy o Policji, które w przepisie tym nie zostały wymienione, takich jak np. równoważnik pieniężny za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego czy równoważnik pieniężny za brak lokalu mieszkalnego.

Za przyjęciem powyższej interpretacji zdaje się przemawiać również fakt, iż wymienione równoważniki mają charakter pewnych przywilejów finansowych związanych ściśle z pełnioną przez policjanta służbą.

Wydaje się zatem, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że te szczególnego rodzaju przywileje finansowe przysługują również emerytom i rencistom policyjnym, skoro uprawnienia te nie zostały wyraźnie przyznane tej grupie osób w art. 29 ust. l ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym policjantów i ich rodzin (ani w innych przepisach tej ustawy).

W związku z tym, w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, pozbawienie emerytów i rencistów policyjnych prawa do równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego wskutek uchylenia § 8 i § 9 ust. 2 wymienionego rozporządzenia MSWiA, nie może być uznane za naruszenie konstytucyjnej zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez to państwo prawa, wynikającej z określenia Polski jako demokratycznego państwa prawnego wynikającej z art. 2 Konstytucji, w szczególności zaś wywiedzionej z niej w drodze orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego zasady ochrony praw słusznie (legalnie) nabytych. Zasada ochrony praw nabytych, w rozumieniu Trybunału Konstytucyjnego polega na zakazie pozbawiania obywateli praw podmiotowych i ekspektatyw, ukształtowanych przez obowiązujące ustawy lub zakazie ich ograniczania w sposób arbitralny. Należy zatem podkreślić, iż konstytucyjnej ochronie podlegają prawa nabyte słusznie (legalnie), a tymczasem w omawianej sprawie emeryci i renciści policyjni korzystali z omawianych świadczeń na podstawie niekonstytucyjnych przepisów (wydanych z przekroczeniem upoważnienia ustawowego).

Dlatego też, zdaniem Rzecznika, brak jest podstaw do skutecznego zaskarżenia do Trybunału Konstytucyjnego rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2005r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 266, póz. 2246), które z dniem l stycznia 2006r. uchyliło przepis § 8 i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 100, poz.919), stanowiącego do tej daty podstawę prawną przyznawania emerytom policyjnym omawianego świadczenia.

Zasadność tego stanowiska potwierdza fakt, że w podobnej sytuacji, dotyczącej pozbawienia emerytów policyjnych równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego w dniu 27 października 2008r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok (na wniosek Zarządu Głównego NSZZ Policjantów), w którym uznał § l pkt 2 rozporządzenia MSWiA z dnia 6 kwietnia 2005r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 70, póz. 633) za zgodny z art. 29 ust. l ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 53, póz. 214 ze zm.) w związku z art. 92 ust. l ustawy z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji (Dz.U. z 2007r. Nr 43, póz. 277 ze zm.) oraz z art. 2 i art. 92 ust. l Konstytucji RP. Wyrok ten (sygn.akt U 4/0 został opublikowany w Dzienniku Ustaw z 2008r. Nr 196, póz. 1221. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał ogólny pogląd, że krąg osób uprawnionych do równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego stanowi materię uregulowaną w ustawie. Zagadnienie to nie zostało przekazane do unormowania w drodze rozporządzenia. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) nie gwarantuje emerytom i rencistom policyjnym prawa do równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego. Podstawowym celem art. 29 wymienionej ustawy jest umożliwienie dalszego korzystania przez osoby uprawnione do świadczeń emerytalnych i rentowych na podstawie tej ustawy z mieszkań przyznanych im w drodze decyzji administracyjnych. Trzeba zatem wskazać, że w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001 r., Nr 14, póz. 147 ze zm.), która określa zakres kompetencji Rzecznika, Rzecznik nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej i dlatego nie może samodzielnie, tj. wbrew stanowisku resortu MSWiA w tej sprawie, zainicjować procesu zmiany obowiązujących przepisów prawa w celu wprowadzenia oczekiwanych przez emerytów i rencistów policyjnych rozwiązań.

Jednak w związku z licznymi skargami wpływającymi do Biura RPO od emerytów i rencistów policyjnych, sprawa jednoznacznego ustalenia ich uprawnień do równoważnika pieniężnego za remont lokalu i za brak lokalu została podjęta przez Rzecznika do prowadzenia w płaszczyźnie generalnej.

W dniu 9 marca 2009r. Rzecznik skierował w tej sprawie wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (RPO-609151/09), którego kopię przesyłam w załączeniu. Aktualnie Rzecznik oczekuje na odpowiedź Ministra na to wystąpienie.

Z uwagi na wyżej wskazane okoliczności, działając na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik poprzestał na wskazaniu przysługujących środków działania.

Z poważaniem

---

Zał. l

Warszawa, ……..,   …….. 2oo9 r. 

RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich

RPO-609151-V-DZ/09

00-090 Warszawa Tel. centr.  0-22 551 77 00

AJ. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

 

 

Pan

Grzegorz Schetyna

Wiceprezes Rady Ministrów Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływaj ą liczne skargi od emerytów i rencistów Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczące pozbawienia ich prawa do równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego oraz do równoważnika za brak lokalu mieszkalnego. Skarżący żalą się, że w przeszłości świadczenia te były im wypłacane na podstawie wydanych przez właściwe organy decyzji administracyjnych, zaś aktualnie organy te podejmują działania prawne zmierzające do trwałego pozbawienie ich prawa do wspomnianych świadczeń.

Rzecznik Praw Obywatelskich zbadał ten problem i doszedł do wniosku, że jest on przede wszystkim wynikiem braku jednoznacznego uregulowania przez ustawodawcę prawa do omawianych równoważników po przejściu funkcjonariusza na emeryturę lub rentę w przepisach ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004r., Nr 8, póz. 67 ze zm.).

Prawo funkcjonariuszy w służbie do omawianych świadczeń pieniężnych jest regulowane przez właściwe ustawy. I tak w odniesieniu do policjantów, uprawnienia mieszkaniowe funkcjonariuszy reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, póz. 58 ze zm.). Zgodnie z art. 91 ust. l tej ustawy policjantowi przysługuje równoważnik pieniężny za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, z uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych. Ponadto, na podstawie art. 92 ust. l ustawy o Policji, policjantowi przysługuje równoważnik pieniężny, jeżeli on sam lub członkowie jego rodziny nie posiadają lokalu mieszkalnego w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej.

Kwestie związane z uprawnieniem funkcjonariuszy Straży Granicznej do równoważnika za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego oraz do równoważnika za brak lokalu mieszkalnego regulują odpowiednio przepisy art. 95 ust. l i 96 ust. l ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. z 2005r., Nr 234, póz. 1997 ze zm.). Natomiast uprawnienia funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej do omawianych równoważników zostały uregulowane w art. 77 ust. l i art. 78 ust. l ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2002r. Nr 147, póz. 1230 ze zm.). Prawo do równoważników funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu reguluje art. 105 i 106 ustawy z dnia 24 maja 2002r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz.U. Nr 74, póz. 676 ze zm.).

Jako podstawę prawną wypłacania emerytowanym funkcjonariuszom wyżej wskazanych służb wspomnianych równoważników właściwe organy wskazywały art. 29 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) w związku z powołanymi wyżej przepisami ustaw regulujących służbę funkcjonariuszy, jak również przepisy rozporządzeń wykonawczych do tych ustaw, określających szczegółowe zasady przyznawania, wysokość i organy właściwe do wypłacania tych równoważników, wydanych na podstawie upoważnień zawartych w tych ustawach. *

Przykładowo można wskazać, że w odniesieniu do policjantów kwestie te w zakresie równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego regulowało rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 100, poz.918). Zgodnie z § 8 tego rozporządzenia, jego przepisy należało stosować do emeryta, rencisty policyjnego oraz osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym policjancie oraz po zmarłym emerycie lub renciście, o których mowa w ustawie z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…). Przepis ten został uchylony z dniem 12 maja 2005r. na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 kwietnia 2005r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego (Dz.U. Nr 70, póz. 633). Z informacji publikowanych w prasie (m.in. w Gazecie Wyborczej z dn.12 stycznia 2006r. str. 9) wynika, że przyczyną skreślenia § 8 tego rozporządzenia był fakt, iż w ocenie resortu MSWiA przepisy ustawowe przyznają prawo do omawianych świadczeń wyłącznie policjantom pozostającym w służbie, nie zaś emerytom i rencistom policyjnym.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich stanowisko, zgodnie z którym podstawą przyznania prawa podmiotowego jednostce (a za takie prawo należy uznać prawo do omawianych równoważników) może być tylko przepis rangi ustawowej, zaś przepisy ustawowe przy znaj ą prawo do omawianych świadczeń wyłącznie funkcjonariuszom w służbie, wydaje się słuszne. Podobny pogląd wyraził również Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 października 2008 r. sygn.akt U 4/08 (Dz.U. Nr 196, póz. 1221).

Kwestie uprawnień mieszkaniowych emerytów i rencistów policyjnych reguluje ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004r., Nr 8, póz. 67 ze zm.).

Stosownie do art. 2 tej ustawy, w ramach zaopatrzenia emerytalnego przysługują na zasadach określonych w ustawie:

1) świadczenia pieniężne:

a) emerytura policyjna,

b) policyjna renta inwalidzka,

c) policyjna renta rodzinna,

d) dodatki do emerytury lub renty,

e) zasiłek pogrzebowy;

2) inne świadczenia i uprawnienia:

a) świadczenia lecznicze,

b) świadczenia socjalne,

c) prawo do lokalu mieszkalnego albo do pomocy w budownictwie mieszkaniowym.

Rozwinięcie uregulowania zawartego w art. 2 pkt 2 lit. c ustawy o zaopatrzeniu funkcjonariuszy (…) zawiera przepis art. 29 wspomnianej ustawy. Stosownie do art. 29 ust. l funkcjonariusze zwolnieni ze służby, uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty, mają prawo do lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji odpowiednio ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub podległych im organów, albo Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu w rozmiarze przysługującym im w dniu zwolnienia ze służby. Do mieszkań tych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy.

Skarżący emerytowani funkcjonariusze w listach nadsyłanych do Rzecznika Praw Obywatelskich powołują się na orzeczenia sądów administracyjnych wydane w sprawach indywidualnych, w których sądy prezentują stanowisko, zgodnie z którym przepis art. 29 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) stanowił i nadal stanowi materialno-prawną podstawę uprawnienia emeryta i rencisty policyjnego do równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu oraz do równoważnika za brak lokalu.

Przykładowo, w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r. (sygn.akt I OSK 969/07) Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że funkcjonariusz zwolniony ze służby uprawniony do emerytury lub renty, ma prawo do równoważnika pieniężnego za remont lokalu mieszkalnego w rozmiarze przysługującym mu w dniu zwolnienia ze służby. Zdaniem NSA prawo do przedmiotowego świadczenia wynika wprost z art. 29 ust. l ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) w związku z art. 102 ustawy z dnia 24 maja 2002r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu w związku z art. 105 tej ustawy (z kolei przeciwny pogląd został wyrażony przez NSA w wyroku z dnia 25 czerwca 2008r. sygn.akt I OSK 1012/07).

Korzystne dla emerytów i rencistów policyjnych stanowisko Naczelny Sąd Administracyjny zajął również w wyroku z dnia 13 lutego 2007 r. (sygn.akt I OSK 245/06, LEX nr 348015), w którym orzekł, że określone w art. 2 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) prawo do lokalu mieszkalnego obejmuje także prawo do równoważnika pieniężnego za jego brak.

Analiza orzecznictwa dotyczącego zachowania przez funkcjonariuszy prawa do omawianych równoważników po przejściu na emeryturę lub rentę prowadzi jednak do wniosku, że w omawianym zakresie w orzecznictwie tym występuj ą rozbieżności.

I tak w wyroku z dnia 7 czerwca 2000r. sygn.akt I S.A. 644/99 (LEX nr 55285) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że prawem, którego nie może realizować strażak po przejściu na emeryturę jest prawo do równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego. Prawo to bowiem jest ściśle związane z pełnieniem służby stałej i wygasa z chwilą zwolnienia z tej służby. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 sierpnia 2006 r. (sygn.akt II SA/Wa 595/06, LEX nr 282549) stwierdzając, że artykuł 29 ust. l ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) powinien być interpretowany w ścisłym związku z art. 78 ust. l ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, który przyznanie równoważnika za brak lokalu uzależnia od faktu „pełnienia służby”. Również w wyroku z dnia 17 lipca 2003 r. (sygn.akt I SA 3040/01, LEX nr 160251) Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, że nie przysługuje emerytowanemu funkcjonariuszowi równoważnik za brak lokalu w miejscu pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej, gdyż z chwilą zwolnienia emeryt nie pełni służby. Warto również wskazać, iż w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 maja 2003r. sygn.akt III RN 69/02 (opubl. w OSNP z 2004r. Nr 9, póz. 147) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że nie można uznać, iż w pojęciu ?prawa do lokalu”, o którym mowa w art. 29 ust. l ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) mieszczą się uprawnienia wskazane w Rozdziale 8 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Wprawdzie wyrok ten dotyczył kwestii prawa do równoważnika pieniężnego za remont lokalu wdowy po strażaku, uprawnionej do renty rodzinnej, jednak Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że przyjęcie rozszerzającej wykładni przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) w kierunku przyznania prawa do tych równoważników innym osobom, niż strażacy pozostający w służbie, jest nieuzasadnione.

Wyżej wykazane rozbieżności w orzecznictwie sądów nie mogą być usunięte przy wykorzystaniu przez Rzecznika Praw Obywatelskich środka prawnego przewidzianego w art. 264 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r.? Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, póz. 1270 ze zm.) służącego do ujednolicenia orzecznictwa, bowiem wskazane wyżej wyroki dotyczą prawa do omawianych równoważników emerytowanych funkcjonariuszy zwolnionych z różnych służb.

Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej wyroku z dnia 27 października 2008 r. sygn.akt U 4/08 (Dz.U. Nr 196, póz. 1221) uznał, że § l pkt 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 kwietnia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego (Dz. U. Nr 70, póz. 633) jest zgodny z art. 29 ust. l ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, póz. 67 ze zm.) w związku z art. 92 ust. l ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, póz. 277 ze zm.) oraz z art. 2 i art. 92 ust. ł Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał wskazał m.in., że regulacja zawarta w art. 29 ust. l ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…) nie jest do końca jasna. W myśl tego przepisu funkcjonariusze zwolnieni ze służby, uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty, mają prawo do lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji odpowiednio ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub podległych im organów, albo Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu w rozmiarze przysługującym im w dniu zwolnienia ze służby. Do mieszkań tych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy. W szczególności, w ocenie Trybunału, wątpliwości budzi ustalenie dokładnej treści ?prawa do lokalu mieszkalnego”, o którym mowa w tym przepisie. Zdaniem Trybunału nie podlega dyskusji, że osoby uprawnione, które uzyskały decyzję o przydziale lokalu, mają prawo nadal zajmować przydzielony lokal. Ustawodawca nie rozstrzyga natomiast expressis verbis, czy prawo do lokalu mieszkalnego obejmuje również uprawnienie do uzyskania decyzji o przydziale lokalu już po zwolnieniu ze służby w związku z nabyciem uprawnień emerytalno-rentowych. Na gruncie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (.:.) nie jest też jasne, czy prawo do lokalu mieszkalnego, o którym mowa w art. 29 tej ustawy, należy rozumieć wąsko – jako do zajmowania lokalu przydzielonego przez właściwy organ, czy powinno ono być rozumiane szeroko i obejmować także pozostałe uprawnienia na wypadek nieuzyskania decyzji o przydziale lokalu, określone w rozdziale 8 ustawy o Policji.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich fakt występowania wyżej przedstawionych rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz wspomniane uwagi Trybunału Konstytucyjnego na temat art. 29 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin powodują konieczność rozważenia zasadności podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do jednoznacznego uregulowania w tej ustawie uprawnień mieszkaniowych emerytów i rencistów zwolnionych ze wspomnianych wyżej służb przez wskazanie, do jakich świadczeń przysługujących funkcjonariuszom mają oni prawo. Skoro podstawą przyznania prawa podmiotowego jednostce może być tylko przepis rangi ustawowej, kwestie związane z uprawnieniami mieszkaniowymi tej grupy obywateli powinny być w sposób niebudzący wątpliwości uregulowane w tej ustawie.

Z wyżej przedstawionych względów, działając na podstawie art. 16 ust. 2 pkt l ustawy z dnia 15 lipca 1987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001r. Nr 14, póz. 147 ze zm.) zwracam się do Pana Premiera z prośbą o zajęcie stanowiska w omawianym zakresie, a jeśli podzieli Pan Premier argumentację Rzecznika, to również o podjęcie działań zmierzających do wyeliminowania wspomnianych wątpliwości odnośnie prawa emerytowanych funkcjonariuszy do wskazanych wyżej świadczeń w drodze stosownych zmian legislacyjnych.

Jaka będzie odpowiedz Ministra łatwo możemy sobie odpowiedzieć. I co Wy na to?